..:: SAHABELER ::..

ABDULLAH �BN MES'UD (?- 32/652-653)

�lk m�sl�manlardan, muhaddis,* fak�h ve m�fessir* sah�b�.

Ad� Abdullah, k�nyesi Abdurrahman'd�r. Babas� Mes'ud, annesinin ad� �mm-i Abd'dir. Babas� hakk�nda fazla bir bilgi yoktur. Onun, Z�hreo�ullar�ndan Abd b. H�ris'in m�ttefiki oldu�u bilinmektedir.

Abdullah, Mekke'nin fak�h �ilelerinden birine mensuptu. Gen�li�inde Ukbe b. Ebi Muayt'�n koyunlar�n� g�derek �obanl�k yapm��t�r. Abdullah b. Mes'ud Hz. Peygamber ile ilk tan��mas� ve kar��la�mas�n� ��yle anlat�r: Ben Ukbe b. Ebi Muayt'�n koyunlar�n� g�d�yordum. Bir g�n Ras�lullah (s.a.s.) ve Hz. Ebu Bekir (r.a.) yan�mdan ge�iyorlard�. Ras�lullah bana s�t�m�n olup olmad��n� sordu. Ben de ona �oban oldu�umu ve bu koyunlar�n em�net olduklar�n� s�yledim. Bunun �zerine Ras�lullah: "Yavrulamam�� ve s�t vermeyen bir koyunun var m�? Bana g�sterir misin?" dedi. Ben de ko� y�z� g�rmemi� bir koyun yana�t�rd�m. Ras�lullah koyunun memesini tutup sa�maya ba�lad�. Ger�ekten yavrulamam�� ve s�t� olmayan bu koyundan s�t sa��p Ebu Bekir'e verdi. Hz. Ebu Bekir i�ti; sonra kab� Ras�lullah al�p o da i�tikten sonra koyunu sald�. " (�bn Sa'd, Tabakat, 111, 150-151)

��te �bn Mes'ud o g�nden sonra Hz. Peygamberin yan�ndan ayr�lmad�.

�sl�m'� kabul edenlerin alt�nc�s�d�r. O m�sl�man oldu�u zaman Peygamberimiz (s.a.s.) hen�z Erkam'�n evine ta��nmam��t�.

�sl�m'� kabul ettikten sonra hep Kur'�n-� Kerim ezberlemi�tir. Kendi if�desiyle h�fzetti�i yetmi� s�reyi Hz. Peygamber (s.a.s.)'in huzurunda okumu�tur. Sah�beler aras�nda hi� kimse bu konuda kendisiyle rekabete giri�ememi�, daha sonra Abdullah Kur'an'�n tamam�n� ezberlemi�tir.

�bn Mes'ud, m�sl�man oldu�u s�ralarda m�sl�manlar Hz. Peygamber ile a��ktan a��a ib�det edemiyor, istedikleri yerde y�ksek sesle Kur'an okuyam�yorlard�. M�sl�manlar�n b�yle bir hareketi, m��riklerin b�t�n c�hil� duygular�n� kabart�r, onlar� m�sl�manlara kar�� iddetli ve canice sald�r�larda bulunmaya s�r�klerdi. Bunun i�indir ki m�sl�manlar, bu gibi tehlikelerden sak�nmak isterler, m��rikleri aleyhlerinde harekete te�vik ve tahrik edecek hareketlerden ka��n�rlard�. ��te bu zor g�nlerde Abdullah �bn Mes'ud, K�be'de Kur'�n okumak istemi�ti. Hz. Peygamber ve Ash�b� bunun tehlikeli bir hareket oldu�unu, �zellikle Mekke'de kendisini himaye edecek b�y�k bir �ilenin bulunmad��n�, m��riklerin ona kar�� pervas�zca hareket ederek kendisini i�kenceye u�ratacaklar�n� s�ylemi�ler, fakat �bn Mes'ud'un iman co�kunlu�u b�t�n bunlar� ge�mi�: "Beni, onlar�n �errinden Allah korur!" diyerek kalkm�� ve K�be'ye gitmi�ti.

Bu s�rada Kurey� m��riklerinin b�y�kleri toplanm��, Harem'de bir meseleyi g�r��yorlard�. Onlar konu�urlarken, y�ksek ve g�zel bir ses besmele �ekmi� ve Kur'�n-� Ker�m'den Rahman s�resini okumaya ba�lam��t�. Herkes hayret etmi� ve bu cesur adam�n kim oldu�unu ��renmek �zere ona y�neldiklerinde �bn Mes'ud oldu�unu g�rm��lerdi. Kurey�'liler k�zm��, bu hareketi en �iddetli cezalarla kar��lamak istemi�lerdi. �bn Mes'ud'u k�zg�n kumlara yat�r�p �sl�m'� terketmeye davet ettiler. Fakat �bn Mes'ud, bu ezalara zerre kadar �nem vermedi. M��rikler de i�kencelerinin bir fayda vermeyece�ini anlayarak onu b�rakt�lar .

Abdullah �bn Mes'ud (r.a.) Kurey�liler'in bu haince hareketleri y�z�nden hastaland� ama i�inde yanan iman ate�i zerre kadar s�nmemi�, m�neviyat� asla sars�lmam��t�. �bn Mes'ud, ilk f�rsatta ayn� hareketi tekrarlam��; yine Kurey�liler'in topland�klar� yerlerde Allah kel�m�n� en y�ksek sesle okuyup Hz. Peygamber'den sonra ilk kez K�be'de Kur'�n okuyarak m��riklere �sl�m mesaj�n� tebli� etmi�ti. (�bn� 'I-Es�r, �sd� '1-G�be, I I I, 256-257).

Abdullah ibn. Mes'ud'un bu iman� ve cesareti m��riklerin ona b�y�k d��man kesilmesine neden olmu�tu. Kurey�'in bu tutumu kar��s�nda �bn Mes'ud (r.a.) Mekke'yi terketmeye ve hicrete mecbur kald� ve Habe�istan'a gitmek �zere ��llere d��t�. Daha sonra Habe�istan'dan Medine'ye hicret ederek Muaz b. Cebel'e mis�fir oldu.

Ras�lullah Medine'ye gelince, ona bir yer g�stererek Medine'de yerle�mesini sa�lam��t�.

�bn Mes'ud, b�t�n b�y�k sava�lara kat�lm�� ve hepsinde de �nemli fed�k�rl�klar g�stermi�tir. Bedir sava��nda, Ens�r'dan iki gen�, �bn Mes'ud'a gelerek, kendilerine Ebu Cehil'i g�stermesini istemi�, sonra da k�f�r ordusunun ba��n� temizlemi�lerdi.

�bn Mes'ud (r.a.) Uhud, Hendek, Hudeybiye, Hayber gazveleriyle Mekke'nin fethinde Ras�lullah ile birlikte bulundu. Huneyn gazvesindeki bozgun esnas�nda Ras�lullah'�n yan�ndan hi� ayr�lmad�. Ras�lullah onun bu fed�k�rl��n� takdir buyurmu�tu. Abdullah �bn Mes'ud, her gazada, Allah yolunda �eh�d olmak gayreti ile sava�an sah�b�lerdendi. Ondaki iman kuvveti, onu daima ileriye at�yor, ancak m�sl�manlar�n zaferi ve m��riklerin yenilgisi ger�ekle�tikten sonra rahat ediyordu. Hz. Peygamber'in vefat�ndan sonra k�sa bir m�ddet, inzivaya �ekildi. Fakat �mer devrinde yeni fetihlere ba�land�� zaman heyecan� yeniden uyanan �bn Mes'ud, cihad i�in Suriye cephesine gitti.

Hz. �mer, hicr� yirminci y�lda �bn Mes'ud'u, K�fe kad�l��na tayin etti. Kad�l�k g�revinin yan� s�ra Beyt�lm�l*'in muhafazas� ile ilgilenecek, �te yandan halk�n din� e�itimine de �nem verecekti. Hz. �mer bununla ilgili olarak K�fe halk�na g�nderdi�i mektupta ��yle diyordu:

"Size Amm�r b. Y�sir'i Emir, �bn Mes'ud'u da ��retici olarak g�nderiyorum. Beyt�'l-m�l'�n�za da �bn Mes'ud'u tayin ettim. Bunlar�n her ikisi de Bedir ehlindendirler. Onlar� dinleyin ve onlara itaat ediniz. �bn Mes'ud'u yan�mda al�koymak istiyordum ama sizi kendime tercih ettim."

�bn Mes'ud (r.a.), �zerine ald�� bu g�revi son derece liyakat ve ehliyet ile yerine getirdi. K�fe, mahsullerinin �okluk ve �e�itlili�i, gelirinin geni�li�iyle tan�nm�� bir merkezdi. Onun i�in buran�n 'beyt�'l-m�l'i �nemliydi . ��nk� buras�, binlerce M�cahidin tahsis�t�n� kar��l�yordu. Horasan, T�rkistan ve bunlara benzer di�er yerlerde, cihada kat�lan m�sl�manlar en uzak cephelerde �arp��an ordular, buradan te�hiz ediliyordu. Bu durum, �bn Mes'ud taraf�ndan y�r�t�len vazifenin ne kadar zor oldu�unu g�stermeye yeterlidir. �bn Mes'ud'un bu kadar m�him bir i�i �stlenmesi onun ne kadar h�nerli biri oldu�unu g�sterir.

Abdullah �bn Mes'ud, ayn� zamanda son derece z�hid ve m�ttak� idi. D�nyev� hi�bir zevk onu �ekememi�ti. Bundan dolay� onun emin eline verilen b�t�n vazifeleri en y�ksek do�rulukla yerine getirir; beyt�'l-m�l'in her �eyini korur ve her �eyi ancak yerine, ehil ve hakk� olana verirdi. Bu hususta o kadar itina ederdi ki: Bir defas�nda Sa'd b. Ebi Vakkas ile aras�nda bir ihtilaf oldu. Sa'd, beyt�'lm�l'den bir miktar bor� para alm��, �deme zaman� geldi�inde borcunu �demedi�ini g�r�nce, ona a��r s�zler s�ylemi� ve kalbini k�rm��t�.

�bn Mes'ud altm�� ya��ndayken hastaland�. Bir gece r�yas�nda Ras�lullah'� g�rd�. Hz. Peygamber onu davet ediyordu.

�bn Mes'ud'un vefat� yakla�t�� zaman Hz. Z�beyr ile o�lu Abdullah yan�na gelmi�lerdi. Hicr� otuzikinci y�lda vefat etti. Onu Hz. Z�beyr ve o�lu te�hiz ve tekfin ettiler. Sahih riv�yetlere g�re cenaze namaz�n� bizzat Hz. Osman k�ld�rd�. Hz. Osman b. Mazun ise onu kabrine indirdi.

�bn Mes'ud, �sl�m'a girdi�i g�nlerden beri ilimle u�ra�makla kendini g�stermi�ti. Ras�lullah ondaki bu ilgi ve �evki sezerek: "Sen, muallim olacak bir gen�sin" buyurmu�lard�. Ger�ekten �bn Mes'ud her �n�n� ilim tahsili ile ge�irmi�, Hz. Peygamber (s.a.s.)'in deniz gibi ilminden yararlanmak i�in f�rsat� ganimet bilmi�ti.

�bn Mes'ud, Ras�lullah'�n en �zel, en mahrem dostlar�ndan ve adamlar�ndand�. O, Ras�lullah'a hizmetle �v�n�rd�. Bazen Ras�lullah'�n misvak�n� ta��r, takdim ederdi. Bazen �sas�n� getirirdi. Buna benzer bir�ok �zel hizmetlerini yapard�. Ayr�ca o, Ras�lullah'�n s�rda�lar�ndand�. Ras�lullah'�n o kadar yak�nlar�ndand� ki, meclisine izinsiz girer, onunla konu�ur, emirlerini dinler ve b�t�n arzular�n� yerine getirirdi. (�bn Sa'd, Tabakat, 111, 153).

�bn Mes'ud, il�h� vahyi, bizzat onu alan ve tel�ffuz eden Hz. Peygamber' den ��renmi�tir. Bunun i�indir ki o, Kur'an'� en iyi bilen, en m�kemmel ezberleyen zatlardand�. Herkes onun bu husustaki bilgisini ve kabiliyetini takdir ederdi; ash�b'�n hepsi, onun Kur'�n'a olan vuk�fiyetini ve bundaki �st�nl��n� kabul ederlerdi. (Buh�ri, Fad�ilu Ash�bi'n-Nebi, 37).

Ebu Ahves der ki: "Bir g�n Ebu Musa'l-E�'�ri'nin evinde bulunuyorduk. Orada ibn Mes'ud'un arkada�lar�ndan baz� zatlar vard�. Mushaf'a bak�yorlard�. Abdullah kalkarak, �bn Mes'ud hakk�nda �unlar� s�yledi: "Ras�lullah'�n il�h� vahyi �bn Mes'ud'dan daha iyi tan�yan birini b�rakmad�� kanaatindeyim." Ebu Musa bu s�zleri dinledikten sonra: "Biz bulunmad��m�z zaman o, Ras�lullah'� g�r�r, biz kabul olunmad��m�zda o, huzura kabul olunurdu" dedi.

Amr b. As'�n o�lu Abdullah'�n meclisine devam eden Mesruk der ki: Abdullah b. Amr'a gider, konu�urduk. Bir g�n Abdullah �bn Mes'ud'dan s�z a��ld�. Abdullah dedi ki: '�yle bir adamdan bahsediyorsunuz ki, onu �ok seviyorum, sevece�im de. ��nk� Ras�lullah onun hakk�nda ��yle buyurmu�tu: "Kur'an'� d�rt ki�iden ��reniniz: ibn Mes'ud'dan, Muaz b. Cebel, �bey b. Kaab ve Ebu Huzeyfe'nin mevl�'s� S�lim'den." Ras�lullah bu a��klamas�na �bn Mes'ud ile ba�lam��t� . " (Buh�r�, Fez�il�'l Kur'�n, 8)

�bn Mes'ud, Kur'an'�n yay�lmas�na, onu, Ras�lullah'dan ald�� ekilde ��retmeye �al��rd�. �te yandan tefsir ilminde de m�him hizmetleri olmu�tu. �bn Mes'ud der ki: "Habe�istan'a hicret etmeden �nce, Mekke'de bulundu�umuz s�rada, Ras�lullah'a, namaz k�larlarken sel�m verirdik, o da sel�m�m�z� al�rd�. Habe�istan'dan d�n��m�zde yine ayn� �ekilde namaz k�larlarken sel�m verdik, sel�m�m�z� almad�. Namaz�n� bitirdikten sonra Ras�lullah'a sebebini sordum: "Cen�b� Hak, namazda konu�may� yasaklad�", buyurdular. (�bn Hanbel, M�sned, 1, 377).

Yine �bn Mes'ud anlat�yor: Hz. Peygamber (s.a.s.)'e ��yle soruldu: "En b�y�k g�nah �unlardan hangisidir? Allah'a ortak ko�mak, kendi �ocu�unu �ld�rmek, kom�unun kar�s� ile zina etmek. " O zaman Ras�lullah'a �u �yet-i kerime indi: "Onlar ki Allah ile beraber ba�ka bir il�ha ibadet etmezler, Allah'�n haram k�ld�� cana haks�z yere k�ymazlar ve zina yapmazlar. Her kim de bunlar� yaparsa k�y�met g�n� a��r cezaya �arpt�r�l�r. " (el-Furkan, 25/67).

�bn Mes'ud kendi re'yi ile Kur'�n'� tefsir etme hususunda son derece ihtiyatla hareket ederdi. Kendisi bunu izah ederek der ki: "Mescitteydim. Orada Kur'�n'� kendi re'yiyle tefsir eden bir adam� g�rd�m ve hemen oradan ayr�ld�m. Bu adam: "G��n a��k bir duman ile gelece�i g�n� bekle, o insanlar� sarar, bu, ac�kl� bir azapt�r." (ed-Duhan, 44/10), �yetini tefsir ederken, k�y�met g�n�nde herkesin nefesini t�kayacak ve onlar� nezleye u�ratacak bir dumandan s�z ediyordu. H�lbuki bir insan�n bilmedi�i bir �ey i�in Allah bilir, demesi, onun ilmine del�let eder. Bu �yet-i kerime ise Kurey�'in Ras�lullah'a kar�� son derece �iddetli davrand�klar� zamanlarda inmi�ti.

�bn Mes'ud, Kur'an-� Kerim'i bizzat Ras�lullah'dan ��renenlerdendi. Onun i�in k�raatinde ba�ka bir m�kemmellik vard�. Ras�lullah onun k�raatinden bahseder ve onu �verdi. Bir g�n Mescidte �bn Mes'ud, g�zel sesle Nis� s�resini okuyordu. Ras�lullah (s.a.s.) Hz. Ebu Bekir ve �mer ile birlikte mescide gelmi� ve onu zevkle dinledikten sonra ��yle demi�lerdi: "�bn Mes'ud! ne dilersen dile n�il olursun!"

Ebu Bekir'den sonra Hz. �mer gelmi� ve Ras�lullah'dan duyduklar�n� �bn Mes'ud'a m�jdelemek istemi�ti. �bn Mes'ud ona: "Ebu Bekir seni ge�ti" demi�ti. Hz. �mer de: "Allah Ebu Bekir'den raz� olsun, onun daha �nce sana geldi�inden haberim yoktu" demi�ti (�bn Hanbel, M�sned, 1, 454)

Ger�ekten �bn Mes'ud'un k�raati son derece g�zeldi. Ras�lullah, Kur'an'� ona talim ettikten sonra, sesinden dinlemek isterdi. �bn Mes'ud, bir g�n Ras�lullah'a: "Biz Kur'an'� sizden okuduk, sizden ��renmedik mi?" demi�, Ras�lullah da ��yle buyurmu�tu: "Evet ama ben Kur'an'� ba�kalar�ndan dinlemek isterim."

�bn Mes'ud diyor ki: "Bir g�n Ras�lullah'�n huzurunda Nis� s�resinden bir b�l�m okuyordum. "Her �mmetten bir ��hid getirdi�imiz, seni de onlar�n �zerine ��hid getirdi�imiz vakit, bakal�m onlar�n hali nice olacak?" (en-Nis�, 4/41). �yeti kerimesine geldi�im zaman, Ras�lullah'�n g�zleri ya�arm��t� ."

�bn Mes'ud, Ras�lullah'a yak�nl�� dolay�s�yla son derece geni� bilgiye sahipti. "Onun, o devre ait bilmedi�i yoktu" dersek m�bal��a etmi� olmay�z. Bununla beraber o, asr-� sa�det'e ait riv�yetlerde son derece ihtiyatl� davran�rd�. Amr b. Meymun ��yle der: "Abdullah ile tam bir y�l kald�m. Bu m�ddet i�inde onun 'Ras�lullah buyurdu' dedi�ini duymad�m. ��yet b�yle bir s�ze ba�larsa b�t�n v�cudu �rperir ve aln�ndan terler akard�." (�bn Sa'd, Tabakat, 111, 156).

�bn Mes'ud'un talebelerine olan en b�y�k nasihati ve vasiyeti; Ras�lullah'�n hadislerini riv�yet ederken son derece dikkatli olmalar�yd�. O, talebelerine derdi ki: "Ras�lullah'dan bir s�z naklettiniz mi, o s�z�n n�b�vvet ve ris�let �an�na en l�y�k, �mmetinin hid�yetine en faydal� ve takv�ya en uygun olan�n� g�zetiniz." (�bn Hanbel, M�sned, I, 385).

�bn Mes'ud'un, �ok ihtiyatl� davranmas�na ve talebelerine de hadis riv�yeti konusunda s�k� s�k� tembihlerde bulunmas�na ra�men, ondan �ok hadis riv�yet edilmi�tir. �stelik o, �ok riv�yetiyle tan�nan Muksirun* sah�b�lerden biridir. Buna ra�men �bn Mes'ud, mutlak hadis riv�yet etmez, onun riv�yetleri �o�unlukla Ras�lullah'dan ��rendi�i farzlar� a��klayan ve dini emirlerin kolayca anla��lmas�na yard�mc� olan talimatlard�r. Sahih hadis kitaplar� ve m�snedlerde ondan riv�yet edilen hadislerin toplam� sekizy�zk�rksekizdir. Bunlar�n altm��d�rd�n� Buh�r� ve M�slim m��tereken riv�yet ederler. Ayr�ca yirmibirini Buh�r�, otuzsekizini M�slim nakletmi�tir. B�ylece Buh�r�, �bn Mes'ud'dan toplam seksen be�, M�slim, toplam doksandokuz hadis riv�yet etmi�lerdir.

�bn Mes'ud, f�k�h ilminin kurucular�ndan olan fak�h sah�bilerden biridir. O, �zellikle Hanefi f�kh�n�n temel ta��d�r. �nce de belirtti�imiz gibi, o, b�t�n K�fe eyaletinin kad�s�yd�. Onun i�indir ki �bn Mes'ud, halka, f�k�h meselelerini ve i�tihadlar�n� ��retir, b�t�n m�r�acatlar�n� cevaplar ve problemlerini h�llederdi. Irak k�tas�n�n b�t�n �limleri, �bn Mes'ud'u rehber tan�rlard�. ��nk� f�k�hta en �ok istif�de ettikleri zat oydu. Hz. �bn Mes'ud'un ba�l�ca talebelerinden olan Alkame b. Kays ile Esved b. Yezid, �zellikle f�k�h ilmindeki derinlikleriyle ��hret kazanm��lard�. Bunlardan sonra �brahim enNah��, K�fe fikh�na geni�lik vermi� ve Irak fak�hi �nvan�n� alm��t�. �brahim en-Nah��'nin b�t�n dayana�� bn Mes'ud'un i�tihadlar�yd�. �bn Mes'ud'un bu ilim hazinesi, en-Nah��'den, Hamm�d b. S�leyman'a intik�l etmi�, ondanda �m�m-� A'zam Eb� Han�fe'ye ge�mi�ti. �m�m-� A'zam bunlar� geni�letmi�, ilim ve ictihad�yla yaym��t�. B�ylece �sl�m �leminin �nemli bir b�l�m�, bunlar�n ilminden yararlanm��t�r.

Abdullah �bn Mes'ud, k�yas ile muas�rlar�n�n bir�ok problemlerini ��zm��, bu kaidenin yerle�mesinde son derece b�y�k hizmetlerde bulunmu� ve b�ylece usul-u f�k�h ilminin ortaya ��kmas�na, istinbat melekesinin kuvvetlenmesine b�y�k katk�larda bulunmu�tur.

�bn Mes'ud, bu suretle k�yas'�n en �nemli esaslar�n� tesbit etmi�tir.

�bn Mes'ud'un bu �nemli f�kh� g�r�� ve i�tihadlar� M�s�rl� �lim Muhammed Ravv�s Kal'aci taraf�ndan "Mevs�'atu F�kh� Abdullah �bn Mes'ud " (Abdullah ibn Mes'ud'un F�kh� Ansiklopedisi, Kahire 1984) ad�yla toplanm�� ve ilim hayat�na kazand�r�lm��t�r.

Hz. �bn Mes'ud'un muas�rlar� ondan bir�ok meselelerde faydalanm��lard�r. �mam Muhammed b. Hasan e�-�eyb�n�; "Ash�b i�inde f�k�h meselelerinde derinlik sahibi olanlar Hz. Ali, Ubey b. Ka'b, Ebu Musa el-E�'ari, Hz. �mer, Zeyd b. Sabit ve Abdullah �bn Mes'ud'tur" der. �mam Sa'bi: "Hz. �mer, Zeyd b. Sabit ve Abdullah ibn Mes'ud'un b�t�n �mmetin ufkunu a�an f�kh� meseleleri ��zd�klerini if�de eder. Zaman�m�n b�t�n �limleri Abdullah �bn Mes'ud'u b�y�k fakih bilirlerdi. Hz. �mer onu g�rd�k�e g�ler: "Bu, ilimle dolu bir zatt�r." derdi.

�bn Abbas da, �bn Mes'ud hakk�nda ��yle der: "Kur'�n'�n en b�y�k terc�man�d�r."

�bn Mes'ud'un ileri gelen talebelerinden biri Alkame b. Kays idi. Alkame, dima��n�n tazeli�i, mal�mat�n�n geni�li�i ile se�kindi. �bn Mes'ud, onun kendisinden daha �ok mal�matl� oldu�unu s�ylerdi:

�bn Mes'ud, K�fe'de b�t�n talebelerine Kur'�n'� Kerim, had�s ve f�k�h okuturdu. Dersine devam edenler b�y�k bir halka olu�tururlard�. Ondan ders okuyanlar aras�nda b�y�k ��hret kazananlar da vard�. Alkame, Me�ruk, Esved, Ab�de, K�d� ��reyh, Ebu V�il bunlar aras�ndad�rlar. Her biri b�y�k bir �lim olan bunlar aras�nda �zellikle Alkame, daima �bn Mes'ud'u hat�rlatan bir sim� olmu�tu. �bn Mes'ud yola ��kt�� zaman talebelerinin �o�u onunla beraber hareket ederler ve ona yolda� olurlard�.

Bir g�n Habb�b b. Eret, �bn Mes'ud'un son derece geni� olan ders halkas�na gelmi�, oraya devam eden gen�lerin �oklu�undan memnun olmu� ve �bn Mes'ud'a en liyakatli talebesini sormu�tu. �bn Mes'ud da Alkame'yi g�stermi�ti. Hz. Habbab, Alkame ile g�r��m�� ve onun mal�mat�n�n geni�li�inden �ok derin bir zevk duymu�tu.

�bn Mes'ud'un talebeleri, kendisini derin bir i�tiyakla dinlerler ve derslerini a�k ve �evkle al�rlard�. Ba�l�ca talebelerinden olan �akik der ki: "Mescitte �bn Mes'ud'u bekler, onun derse ��kmas� i�in yolunu g�zetlerdik. Bir g�n biz b�yle bekle�irken Yezid b. Muaviye en-Nehai gelmi� ve bize: 'Dilerseniz evine gidip bakay�m, evdeyse al�p getirmeye �al��ay�m' demi� ve gitmi�ti. �bn Mes'ud gelmi�, bize: 'Ben sizi b�kt�rmamak i�in gelmedim. Ras�lullah bize vaazlar�n� fas�la ile verirdi. ��nk� b�kk�nl��a u�ramam�z� istemezdi.' demi�ti."

�bn Mes'ud, s�nnet-i seniyye'ye uygun bir ahl�k sahibiydi. O, ahl�k ve ya�ay�� tarz�n� bizzat Ras�lullah'dan ��renmi�ti. ��nk� o, Ras�lullah'�n en yak�n dostlar�ndand�. Her zaman Ras�lullah'�n yan�na girer, hizmetlerini g�r�r, ayakkab�lar�n� �evirir, �n�nde y�r�r, y�kanaca�� zaman perde tutar �n�nde siper olurdu. Ras�lullah ona, kay�ts�z �arts�z bir m�saade vermi�ti. �bn Mes'ud'a: "Her zaman yan�ma girebilirsin, ancak benim mani olaca��m zamanlar hari�" derdi. (�bn Sa'd, Tabakat, 111, 153-154). Bunun i�indir ki onun, Ras�lullah'� yeg�ne uyulacak insan bilmesi, onun her h�liyle h�llenmesi kadar tabii bir �ey olamaz. �bn Mes'ud, K�fe'den ayr�ld�� h�lde �n� orada uzun zaman ya�am��; herkes onun ilim ve irfan�n�n yan� s�ra takvas�n�, iffetini, g�zel huylulu�unu, kalbinin rikkatini ve �vg�ye de�er ahl�k�n� anmaya devam etmi�ti. Hz. Ali, K�fe'ye gitti�i zaman �bn Mes'ud'un �vg�ye de�er vas�flarla an�ld��n� duyduktan sonra onun Kur'�n'� Kerim'e vuk�funu, hel�li hel�l, haram� haram tan�d��n�, dinde fakih ve s�nnette �lim oldu�unu il�ve etmi�ti.

Abdullah �bn Mes'ud, Ebu Umeyr ad�nda bir dostunu ziyaret etmek �zere ��km��, fakat evinde bulamayarak �ilesine sel�m g�ndermi� ve kendisine bir miktar su verilmesini rica etmi�ti. Evin han�m�, hizmet�isini kom�uya g�ndererek su istetmi�ti. Hizmet�i gecikti�i i�in han�m ona l�net okumu�tu. �bn Mes'ud han�m�n hizmet�iye l�net okudu�unu duymu� ve evden ��km��t�. ��karken dostu Ebu Umeyr ile kar��la�m��t�. Ebu Umeyr "Ya Ebu Abdurrahman! Sen kendisinden kad�nlar�n k�skan�laca�� bir adam de�ilsin, ni�in karde�inin han�m�na sel�m vererek i�erde oturmad�n ve su i�medin?" demi�ti. �bn Mes'ud'un cevab�: "�yle yapt�m fakat zevceniz ya su bulunmad�� veyahut evdeki su k�fi gelmedi�i i�in hizmet�iyi kom�uya g�nderdi, hizmet�i ge� kald�� i�in de ona l�net okudu. H�lbuki ben Ras�lullah'dan �u s�zleri duydum: "L�net kime g�nderilmi�se ona gider, ona kaz�lmak ister. �ayet buna bir yol bulamazsa: Ya Rabbi, beni falana g�nderdiler, kalkt�m gittim, ona hul�l i�in bir yol bulamad�m! �imdi ne yapay�m? der. Cenab-� Hak da ona: Nereden geldinse oraya d�n der. " Onun i�indir ki, hizmet�inin bir mazereti olabilece�ini d��nd�m ve l�netin geri d�nmesinden korktum. Buna sebep olmak istemedim."

Bir defas�nda adam�n biri vefat etmi� ve hi�bir hayr� olmad�� s�ylenmi�ti. �bn Mes'ud, bunu duyar duymaz, elinde bulunanlar� sadaka olarak vermi�ti. Ras�lullah'�n Ash�b'�ndan bir�oklar�, onun s�nnetine yap��makla b�y�k bir �erefe kavu�tular. Fakat Abdullah �bn Mes'ud, hi�bir zaman d�nyay� istemedi. O hep ahireti g�zetirdi. Hz. �bn Mes'ud, son derece misafirperverdi. K�fe'de ik�met etti�i s�rada evi hi� misafirsiz kalmazd�.

�bn Mes'ud, namazlar�n� vaktinde k�lmaya o kadar riayet eder ki, bir kere Vali Velid b. Ukbe, K�fe mescidinde halk� bir s�re bekletmi�ti. �bn Mes'ud hemen kalkarak, halka namaz� k�ld�rm��t�. Vali, buna �z�lerek, ni�in b�yle yapt��n� sormu� ve "M�'min'lerin emirinden bir buyruk mu ald�n? Yoksa bir bid'at m� icat ettin?" demi�ti. �bn Mes'ud, ona �u cevab� vermi�ti: "Ben, m�'minlerin emirinden bir buyruk almad��m gibi, bir bid'at de icat etmedim. Fakat senin bir i�in vard�r, diye bizim de namaz�m�z� geciktirmene Allah raz� olmaz."

�bn Mes'ud, Ramazan'dan ba�ka �o�u g�nler oru� tutar, A��re* g�nlerini de oru�lu ge�irirdi. Abdurrahman b. Yezid der ki: "�bn Mes'ud, g�nlerinin �o�unu oru�lu ge�irirdi. Oruca ve namaza devamdan ayr�ca bir zevk al�rd�. �bn Mes'ud, son derece k�lfetsiz bir hayat s�rer, gayet basit yemeklerle beslenir, k�lfetsizli�i ve sadeli�i hayat�n�n d�st�ru bilirdi. Talebesi Alkame, bu hususta �bn Mes'ud'un harfiyen Ras�lullah'a uydu�unu s�yler. �bn Mes'ud; senelerce beyt�'lm�l* idare etmi�, bir g�n, bir dakika da olsa adalet ve insaftan ayr�lmam��t�r.

Kaynak: S�mil Islam ansiklopedisi

Sayfa Ba��

��Dini S?zl?k

Alfebetik S?raya G?re Listele
?hlas Holding a.?. taraf?ndan bas?lan
dini s?zl?kt?r.