..:: SAHABELER ::..

B�L�L-� HABE��

Hz. Peygamber'e ilk iman edenlerden biri ve sonradan ona m�ezzin olan sahab�. �sl�m tarihinde unutulmaz yeri olan Bil�l-� Habe��, aslen Habe�lidir. Anas�n�n ad� Ham�me, babas�n�n ad� Rebah, k�nyesi Abdullah't�r.

Bil�l, �sl�m'�n ilk tebli� y�llar�nda �meyye b. Halef'in k�lesiydi. �sl�m'�n ortaya ��kt�� y�llarda bir �ok kimse, soy ve soplar�n�n y�ksekli�ine, �irk toplumu i�indeki n�fuzlar�na bakarak kavim ve kab�le taassubuna d��m��, �sl�m'a cephe alm�� ve sap�kl�kta kalm��lard�. Bil�l b. Rebah gibi kimseler de zay�f ve acizliklerine ra�men hak davete uyup �irkten kurtulmu�lard�. ��te Bil�l b. Rebah (r.a.) �sl�m davetine ilk icabet edenlerden biriydi.

�meyye b. Halef, k�lesi Bil�l'in m�sl�man oldu�unu anlad�ktan sonra, onu �sl�m'dan �evirmek i�in yapmad�� eziyet ve i�kence kalmam��t�. �meyye, ��len vakti g�ne�inin bir yanarda� kesildi�i anda, Bil�l'i al�r, k�zg�n kumlar�n �zerine yat�r�r, s�rt�na kocaman bir ta� koyar ve ��yle derdi: "Muhammed'e k�fret; Lat ve Uzza'ya iman et. Yoksa onlara iman edinceye kadar b�ylece kalacaks�n."

Bil�l'in k�zg�n kumlar �zerinde s�rt� yanar, g��s� yanar, nefesi t�kan�r, bu m�thi� i�kence alt�nda saatlerce k�vran�rd�. Fakat dudaklar�nda daima �u s�zler d�k�l�rd�: "Allahu Ahad, Allahu Ahad", Onun bu durumu, m��rikleri bile hayrete d��r�rd� (�bn Sa'd, Tabakat, III, 232).

O, ge�im i�in, makam ve mevki i�in ba�ka il�hlara s��nmazd�. O biliyordu ki h�k�m Allah'a aittir, r�z�k Allah'a aittir. �ld�rmek ve ya�atmak Allah'�n elindedir. Ge�ici d�nyan�n ��karlar� i�in put ve ta�utlar� tasdik etmek ve bu arada imandan bir c�z de Allah'a ay�rmak iman i�in yeterli de�ildir. Tam ve k�mil anlamda h�km�n, �ld�rmek ve diriltmenin Allah'a ait oldu�unu r�z�k verenin yaln�z Allah oldu�unu, Allah'� b�t�n s�fatlar�yla tan�y�p ona g�re iman etmedik�e ve bu u�urda gelecek s�k�nt� ve ezalara katlanmad�k�a imanda kem�le ula�man�n m�mk�n olmad��n� biliyordu. Bil�l, r�z�k ve �l�m korkusu ta��m�yordu. Yaln�z Allah'tan korkuyor ve yaln�z ondan �mid ediyordu.

��kence alt�nda k�vranan Bil�l (r.a.)'a rastgelen Varaka b. Nevfel,

"Vallahi ey Bil�l, Allah birdir, Allah birdir. " der, sonra da m��riklere d�nerek: "Siz onu bu y�zden �ld�r�rseniz, biz onu, kendimize �rnek al�r�z." derdi (�bn�'l-Esir, el-K�mil Fi't-T�rih, II, 66).

Bil�l'in efendileri olan Mekkeli m��rikler onu, �oluk �ocu�un oyunca�� yapm��lard�, ona i�kence edenlerden biri de Ebu Cehil'di. Ama Bil�l'e yap�lan i�kenceler s�ras�nda g�sterdi�i sab�r ve tahamm�l hepsini �a�k�na �evirirdi. Nas�l oluyor da bu derece a��r i�kencelere katlanabiliyordu.

�meyye b. Halef'in Bil�l'e yapt�� i�kencelere �ok �z�len Hz. Eb� Bekir (r.a.) ona bu i�kenceden vazge�mesini s�ylemi� o da; "Onun ahl�k�n� bozan sensin, onu bizden uzakla�t�ran senden ba�kas� de�ildir" demi�ti. Bunun �zerine Eb� Bekir es-S�dd�k (r.a.) ona �u cevab� vermi�ti: "Benim yan�mda senin �u k�lenden daha g��l� ve kuvvetlisi var. Hem de senin dinindendir. �stersen onu al ve bunu bana ver." �meyye bu teklifi kabul edip �teki k�leyi ald� ve Hz. Bil�l'i Hz. Eb� Bekir'e verdi. Ba�ka bir rivayette Hz. Ebu Bekr'in onu yedi ukiyeye sat�n al�p azat etti�i kaydedilir. (�bn Sa'd, Tabakat, III, 232).

Bil�l'i Resulullah'�n yan�na g�t�r�p azat etmi� ve Bil�l i�kenceden kurtulmu�tu. Elbette bu Allah'�n bir takdiridir. Bil�l Hz. Eb� Bekir'e bu sebeple bor�lu de�ildir. �ki m�min de g�revlerini yapm��lar. Allah da onlara ecrini vermi�tir. Hz. �mer ��yle der:

"Efendimiz Ebu Bekir, yine efendimiz Bil�l'i azad etti. "(�bn�'l-Es�r, �sd�'l- Gabe, I, 209).

Bil�l daha sonra di�er ashab ile birlikte Medine'ye hicret etti. Orada Sa'd b. Hayseme'ye misafir oldu. Ensar ile Muhacirler aras�nda karde�lik olu�turulunca Bil�l'e de Abdullah b. Abdurrahman el-Has'am� karde� il�n edildiler. Bu karde�lik k�kl� bir �ekilde s�r�p gitti. �yle ki Bil�l, Hz. �mer devrinde �am'da bulundu�u s�rada maa� olarak divandan ona ayr�lan hissesinden karde�ine de bir hisse veriyordu. (�bn Sa'd, Tabakat, III, 234).

Bil�l, Resulullah (s.a.s.)'�n m�ezzini olarak tan�nmaktad�r. Ve s�k s�kezan� Bil�l'e okuttururdu. Hatta sabah ezan�ndaki " " (Namaz uykudan hay�rl�d�r) ibaresini Bil�l ezana eklemi� Resulullah "Bil�l, bu ne g�zel s�z!" diye onu tasvip etmi�ti. (Avnu'l-Ma'bud, �erh Eb� D�vud, III,185; �bn M�ce, Ezan, 1, 3,). Hz. Bil�l, Resulullah'�n b�t�n gazalar�na kat�ld�. Bedir gazas�nda Hz. Bil�l, Mekke'de kendisine her t�rl� eza ve i�kenceyi reva g�ren �meyye'yi g�rm�� ve ��yle ba��rm��t�: "��te k�fr�n ba��!.." Bunun �zerine dikkatleri ona �evrilmi� ve m�sl�manlar derhal onun ve o�lunun etraf�n� sararak ikisini de �ld�rm��lerdi. Resul-u Ekrem Mekke'nin fethi ard�ndan K�be'ye girerken has m�ezzini Hz. Bil�l'i yanlar�nda bulundurmu�lard�. �bn �mer, bu vakay� ��yle nakleder ve der ki:

"Resul-u Ekrem, Mekke'nin fethi g�n�nde, Mekke'nin y�ksek taraf�ndan bir deve �zerinde geldi. �same b. Zeyd, Bil�l ve Osman b. Talha da yanlar�ndayd�lar. Resul-u Ekrem K�be i�inde uzun bir m�ddet kald�lar, sonra ��kt�lar. Arkas�nda m�minler i�eri girmek i�in birbiriyle yar�� etti. �lk giren bendim. Bil�l, kap�n�n arkas�ndayd�. Bil�l'e Resulullah'�n nerede namaz k�ld�klar�n� sordum, yerini g�sterdi. Ne var ki Bil�l'e, Allah Resulunun ka� rekat namaz k�ld�klar�n� sormay� unuttum." (Buh�r�, Me��z�, 49).

Resulullah, K�be'yi putlardan temizledikten sonra m�ezzini Bil�l, burada ezan okuyarak, ortal�� tevh�d nameleriyle co�turmu�tu. (�bn Sa'd, Tabakat, III, 234). Resul-u Ekrem'in vefat� �zerine, ona kar�� b�y�k bir sevgi duyan Hz. Bil�l, Medine'de kalmaya dayanamay�p, ayr�lmak zorunda kald�. Hz. Ebu Bekir, Bil�l'e yan�nda kalmas� i�in �srar etti�i halde, Hz. Bil�l ona ��yle demi�ti: "E�er sen beni Allah i�in azat ettinse b�rak istedi�im yere gideyim; yok kendi nefsin i�in azat ettinse beni yan�nda al�koy!" Bunun �zerine Hz. Eb� Bekir ��yle demi�ti: "�stedi�in yere git!..." Resulullah'�n vefat�ndan sonra cihad�, ezana tercih eden Hz. Bil�l, �am'a gitti ve Hz. Eb� Bekir devrinde Suriye'de meydana gelen gazalara kat�ld� (�bn Sa'd, Tabakat III,238).

Hz. Eb� Bekir'in vefat�ndan sonra, Hz. �mer devrinde cihat devam etti. Hz. Bil�l bu cihatlara da kat�ld�. Hz. �mer, hicr� onalt�nc� y�lda Suriye ve Filistin'e gitti�i zaman, Bil�l onu kar��lamaya ��karak C�biye'ye gelmi�ti. Sonra halifenin maiyetinde Kud�s'e giderek, bu kutsal �ehrin teslimi s�ras�nda bulunmu� ve Hz. �mer ile birlikte Kud�s'e girmi�ti. Hz. �mer, burada, Resulullah'�n vefat�ndan beri ezan okumayan Bil�l'den ezan okumas�n� rica etmi�, Hz. Bil�l de halifenin �srar�na dayanamayarak ezan okumu�tu. Bil�l Tevh�d'in bu �st�n yan� olan ezan� okumaya ba�lar ba�lamaz, Hz. �mer ve di�er ashab Resulullah (s.a.s.) d�nemini hat�rlayarak, g�zlerinin �n�ne, ge�mi� g�nleri getirip h�ng�r h�ng�r a�lamaya ba�lad�lar. Bil�l'in ezan�n� dinleyenlerin hepsi, kendilerinden ge�mi�lerdi. Kud�s'� teslim alma s�ras�nda Hz. �mer'den ba�ka Ebu Ubeyde b. el-Cerr�h, Muaz b. Cebel, Amr b. el-�s gibi ashab�n ileri gelenlerinden bir �ok kimse bulunuyordu.

Hz. Peygamber (s.a.s.)'in irtih�linden sonra Suriye'ye giden Bil�l,

"Havlan" kasabas�na yerle�ti. O burada huzur i�inde ya��yordu. Hz. Bil�l, Suriye'de bir m�ddet kald�ktan sonra bir gece r�yas�nda Hz. Peygamber (s.a.s.)'i g�rd�. Resulullah ona, ��yle demi�ti: "Beni ziyaret etmeyecek misin?" Hz. Bil�l, uyan�r uyanmaz, haz�rl��n� tamamlay�p Medine yolunu tuttu. Medine'ye gece ula�t�. Oraya var�nca Ravza-i Mutahhara'ya y�z�n� s�rerek, burada Resul-u Ekrem'le birlikte ge�irdi�i g�nlerin hat�ras�n� d��nerek a�lad�. Bu s�rada Hz. Hasan ile Hz. H�seyin Bil�l'i g�rm��, fecir vaktinde ondan ezan okumas�n� rica etmi�lerdi. Bil�l, (r.a.) onlar�n arzusunu yerine getirerek, Peygamber Mescid'inde ezan okumu�tu. Bil�l'in sesini duyan Medineliler, �srafil suruyla uyand�r�lm�� gibi yerlerinden f�rlam�� ve ezan� dinlemeye ba�lam��lard�. Birinci �ehadetten sonra Resulullah'�n ris�letini ikrar eden �ehadet tekrar okunurken, Hz. Peygamber'in kabrinden kalkt��n� tasavvur ederek evlerinden d��ar� f�rlam��lard�. Bu sabah, b�t�n Medine'ye, risalet devrini b�t�n canl�l�� ile ya�atan, herkesin hislerini co�turan, b�t�n m�sl�manlar�n Resul-u Ekrem'e kar�� duyduklar� sevgiyi canland�ran Bil�l'in sesi idi.

Hz. Bil�l, hicretin yirminci y�l�nda altm�� ya�lar�nda iken vefat etti. D�ma�k'�n B�b�'s-Sa��r taraf�na defnolundu. (�bn Sa'd, Tabakat, III, 238; �bn�'l-Esir, �sd�'l-Gabe, I, 209).

Hz. Bil�l (r.a.), vefat� yakla��nca, �l�m�n �zd�rab�n�, sevgililerine kavu�mas�ndaki zevk ile mezcetmi�; �mr�n�n son anlar�nda onun hastal��n� g�ren zevcesi, teess�r�nden "ah ne ac�" dedik�e, Bil�l: "Oh! ne tatl�!." diyor ve ekliyordu: "Yar�n sevgililerle, Muhammed ve arkada�lar�yla bulu�aca��m." diyordu.

Bil�l-i Habe��, �sl�m'�n ahl�k�yla ahl�klanm��, faz�let ve kem�l sahibi bir sahab� idi. Hz. Bil�l'in, ilk m�sl�manlardan oldu�unu ve �sl�m ak�desi u�runda en b�y�k �ileyi �ekenlerden oldu�unu, herkes bilir ve ona son derece sevgi ve h�rmet beslerdi. Hz. Bil�l, b�t�n vaktini, Resul-u Ekrem'e hizmetle ge�irdi. O, Resulullah'�n meclislerinde daima haz�r bulunurdu. Her namazda, her durum ve i�te Resulullah'dan ayr�lmazd�. Hz. Peygamber'in hazinedarl��n�, Bil�l yapard�. �ar�� ve pazardan al�nacak her �eyi o tedarik eder, icab�nda �d�n� para al�r, Resulullah'�n evinin ihtiya�lar�n� sa�lar, sonra da m�sait zamanlarda o bor�lar� �derdi.

Hz. Bil�l'in do�ruluk ve ahl�k�, �sl�m'a ba�l�l�� b�t�n �a�da�lar� taraf�ndan ayn� derecede takdir edilmekte ve �v�lmekteydi. Art�k o, siyah� bir k�le de�il, ashab'�n ileri gelenlerinden ve �sl�m devletinin y�netiminde s�z sahibi olan m�minlerden biriydi.

Hz. Bil�l, uzun boylu, zay�f, ince ve koyu esmerdi. �mr�n�n sonlar�na do�ru sa�lar�n�n �o�u beyazla�m��t�. (�bn Sa'd, Tabakat, III, 238-239).

Kaynak: S�mil Islam ansiklopedisi

Sayfa Ba��

��Dini S?zl?k

Alfebetik S?raya G?re Listele
?hlas Holding a.?. taraf?ndan bas?lan
dini s?zl?kt?r.