..:: SAHABELER ::..

EB� ZERR el GIF�R� (�.31/651 52)

�lk m�sl�manlardan, sah�b� Eb� Zerr, Ben� G�f�r kabilesine mensub olup do�um tarihi bilinmemektedir. H. 31 (M. 651/652) y�l�nda Mekke ile Medine aras�nda bir yer olan er-Rebeze'de vef�t etmi�tir.

Eb� Zerr (r.a)'in ismi ve babas�n�n ad� hakk�nda kaynaklarda �e�itli isimler zikredilmektedir. Baz� eserlerde isminin C�nd�b b. Cen�de b. Seken, baz� eserlerde Seken b. Cen�de b. Kavs b. Bevaz b. �mer olarak zikredilmektedir. Baz� eserlerde ise C�nd�b b. Cen�de b. Kays b. Beyaz b. Amr olarak zikredilmektedir. Bu sonuncusunun daha do�ru olmas� muhtemeldir. Zira annesinin k�nyesi �mm� C�nd�b'd�r (�bn�'l-Esir, �sd�l-G�be, Vl, 99-101).

Hz. C�nd�b b. Cen�de'nin k�nyesi Ebu Zerr'dir. �sl�m tarihinde isminden ziyade bu k�nyesi ile me�hur olup bununla an�lmaktad�r. L�kab� ise Mes�hu'l-�sl�m'd�r. Bu l�kab� ona Hz. Muhammed (s.a.s) bizzat vermi�tir. Eb� Zerr el-Gif�r�'nin kabilesi ve ailesi genellikle c�hiliye devrinde yol kesmek, kervanlar� soymak ve e�k�yal�k yapmakla tan�n�rd�. Eb� Zerr, cesareti ve at�lganl�� ile o kadar b�y�k bir ��hret yapm��t� ki, ismini duyan, oldu�u yerde korkudan titrerdi.

Gen� ya�taki Eb� Zerr hazretleri bir g�n, birdenbire de�i�erek mesle�ini b�rak�p haniflerden oldu. �sl�m'�n hen�z zuhur etmedi�i bir zamanda Allah yolunu tuttu. �yle ki, etraf�ndakilere, "Allah'tan ba�kas�na ibadet edilmez. Putlara tapmay�n�z, onlardan hi�bir �ey istemeyiniz!" demeye ba�lad�. B�ylece hak yolunu bulmu� ve lebbeyk demi�ti. Bu husustaki ifadesine g�re, m�sl�man olmadan �� y�l evveline kadar kendine mahsus bir �ekilde Allah'a ibadet etti�ini ifade etmi�tir.

Eb� Zerr (r.a.), �sl�m daha duyulmadan hakk�n d�vetine cevap veren ve ruhen iman eden b�y�k sah�b�lerden biridir.

Eb� Zerr hazretlerinin �sl�m ile m��erref olmas� ba�l� ba��na bir olayd�r. ��yle ki: .

-Bir g�n, G�f�ro�ullar� kabilesine mensub bir ki�i, Mekke'den kendi kabilesine d�nd��nde do�ru Eb� Zerr'e gitti ve Mekke'de bir zat�n zuhur edip kendisinin peygamber oldu�unu iddia ederek insanlar� yeni bir dine d�vet etti�ini ve Cen�b-� Hakk�n vahd�niyeti hakk�nda halka talimatta bulundu�unu haber verdi. Ve bu i�i tahkik etmesini il�ve etti. Kabileda��n�n vermi� oldu�u bilgileri dikkatle dinleyen Hz. Eb� Zerr, kar��s�ndakinin s�zleri bittikten sonra:

"Cen�b-� Hakka yemin ederim ki, bu zat, iyilikleri ��renmeleri ve k�t�l�klerden sak�nmalar� i�in halka nasihatler yapmaktad�r" dedi.

Bu konu�madan k�sa bir s�re sonra Eb� Zerr Mekke'ye gitti. Bu s�rada Hz. Muhammed'in Mekke'deki durumu �ok kritik oldu�undan, ashab� onu b�y�k bir titizlikle koruyor ve bulundu�u yeri hi� kimseye a��klam�yorlard�. Eb� Zerr Hz. Peygamber'i kime sorduysa bir cevap alamad�. �aresiz K�be'ye gitti. Zemzem suyundan i�erek biraz rahatlad�. Tekrar Hz. Peygamber'i aramaya ��kt�. Yine kimseden bir cevap alamad�. Bu arada tesad�fen kar��s�na ��kan Hz. Ali'ye sordu ise de yine bir cevap alamad�. Birka� g�n b�yle ge�ti.

Nih�yet kendisinin Ras�lullah'�n n�b�vvetini ve onu arad�� hususu Ras�lullah'a bildirilince �nce �ekli �em�ili ve durumu tetkik edildi. Sonra zarars�z bir kimse oldu�u anla��l�nca Hz. Ali vas�tas�yla Hz. Peygamber'e g�t�r�ld�. Ras�lullah ile yapt�� k�sa bir konu�ma ve g�r��meden sonra kelime-i �eh�det getirerek �sl�m'a girdi. Art�k bu g�nden itibaren b�t�n kuvvet ve kudretiyle b�t�n a�k ve �evkiyle, b�t�n cesaret ve �ec�atiyle �sl�m'� yaymaya ve ��retmeye ba�lad�. Eb� Zerr (r.a.) karde�i Uneys (veya Enis'in) de �sl�m'a girmesini sa�lad�. Kabilesinde de �sl�m'a d�vet fa�liyetlerine giri�ti ve bir�o�u onun eliyle m�sl�man oldu. Hz. Peygamber'in Medine'ye hicretinden sonra meydana gelen Bedir, Uhud, Hendek ve di�er gazvelere kat�ld�. Teb�k gazvesinde �sl�m ordusu haz�rland�� zaman Eb� Zerr gecikmi�; devesinin bitkinli�ine ra�men Ras�lullah'�n ard�ndan y�r�yerek Teb�k seferine kat�lm��t�. Mekke fethi s�ras�nda kendi kabilesinin sancaktarl��n� yapm��t�r. Eb� Zerr (r.a.) tabiaten fakir, z�hid ve inziv�y� seven bir sah�b� idi. D�nyaya hi� de�er vermezdi. Bundan dolay� Hz. Peygamber (s.a.s.) kendisine Mes�hu'l-�sl�m l�kab�n� takm��t�. Nitekim Eb� Zerr (r.a.), Ras�lullah'�n irtih�linden sonra bu l�kaba uygun olarak d�nya ile al�kas�n� tamamen keserek inziv�ya �ekildi. Medine'nin ba�� bah�esi onun i�in bir harabeden ba�ka bir�ey de�ildi. Hele Hz. Eb� Bekir (r.a.) de vef�t edince Eb� Zerr (r.a.) tamamen i�ine kapand�. Y�re�indeki ac�lara tahamm�l edemez hale geldi. Medine'den ayr�l�p �am'a yerle�ti.

Hz. Osman (r.a.) devrinde fetih hareketleri olduk�a geni�lemi� ve bu y�zden fethedilen b�lgelerin gelenekleri de �sl�m'a etki etmeye ba�lam��t�. Bunun neticesi olarak emirler, s�delikten ayr�larak d�nyev� bir ya�ant�n�n i�erisine girmi�lerdi. Saraylar, k��kler, konaklar yap�lmaya. Hizmet�iler tutularak i�ler onlara g�rd�r�lmeye ba�lanm��t�. Ras�lullah'�n, Hz. Eb� Bekir ve Hz. �mer devrinin s�deli�i unutulmu�tu. Bu s�deli�i unutmayanlardan birisi de Eb� Zerr (r.a.) idi. O, s�de ya�ay��n� s�rd�rmekte �sr�r ediyordu. Mal ve servet biriktirme h�rs� yoktu. Debdebeli bir hayat tarz�n� se�enlere gereken ikazlar� yap�yor; bu durumun onlara k�t�l�kten ba�ka bir�ey vermeyece�ini, bir g�n bunlar�n hesab�n�n sorulaca��n� s�yl�yordu. Ve s�k s�k delil olarak: "Alt�n ve g�m�� depo edip Allah yolunda sarfetmeyenlere elim azab� m�jdele..." me�lindeki �yeti okuyordu. Hz. Mu�viye ve emirlerinin ya�ant�lar�n� s�rekli ele�tiriyordu. Bu y�zden �am'da fesat ��kard�� iddias�yla Eb� Zerr (r.a.), Hz. Osman (r.a.)'a �ik�yet edildi. Hz. Osman, Eb� Zerr'i Medine'ye �a��rd�. Hz. Eb� Zerr Medine'ye geldikten sonra Hz. Osman'a, "Benim d�nya mal�na ve d�nya metama ihtiyac�m yoktur!" diye haber g�nderdi. Hz. Eb� Zerr'in Medine'ye geli�i halk �zerinde b�y�k bir tesir ve hayret icra etti. Fakat Eb� Zerr, Medine'de fazla kalmayarak Mekke civar�nda bulunan Rebeze mevkiine giderek oraya yerle�ti. Onun bu hareketini Hz. Osman da tasvib etti. Hz. Osman ona birka� koyun ve bir deve verip bunlarla ge�imini sa�lamas�n� s�yledi.

Medine'de �siler Hz. Osman aleyhine fa�liyetlerde bulunduklar� zaman Eb� Zerr'i bu i�e kar��t�rmak istedilerse de bir kenara �ekilip �silere bu f�rsat� vermedi. Eb� Zerr, Rebeze'de �ok s�k�nt�l� g�nler ge�irdi. Evi harab olmu�, s�rt�nda elbise kalmam��t�. Ailesi elbiseden bahsettik�e, o "bana elbise de�il, kefen l�z�m" diyordu. Nih�yet hastaland�. �lece�ini anlayan e�i, kefeni dahi olmad��n� s�yleyerek ne yapaca��n� ve kendisini nas�l defnedece�ini hem d��n�yor ve hem de Eb� Zerr'e d��ncesini a��kl�yordu. O ise yatt�� hasta yata��ndan biraz do�rularak e�ine, �z�lmemesini, Mekke taraf�ndan bir k�file gelmedik�e �lmeyece�ini, zira bu k�file ile gelen bir gencin kendisine kefen getirece�ini anlat�p arada s�rada han�m�na "Bak bakal�m, ufukta toz bulutu g�r�yor musun" diyordu.

Nih�yet H. 31 (M. 651-652) y�l�nda bir g�n ufukta bir kervan g�z�kt�. Kervan konaklad�ktan k�sa bir s�re sonra Hz. Eb� Zerr d�r-� bek�'ya g��t�. Ens�r'dan bir gen� gelip onu kefenledi ve cenaze namaz�n� k�ld�rarak Rebeze'ye defnetti (Hayreddin Zirikli, el-A'l�m, II, 140).

Uzun boylu, esmer, geni� omuzlu ve sa�lar� beyazla�m�� haliyle Hz. Eb� Zerr bir �bide gibi idi. Vef�t�nda geriye harab bir ev ile �� koyun ve birka� ke�iden ba�ka bir�ey b�rakmad�.

Eb� Zerr (r.a.), ash�b taraf�ndan "ilim deryas�" s�fat�yla vas�fland�r�lm��t�. ��nk� bilgi edinmek i�in Hz. Peygamber'e s�k s�k sorular sorard�. �man, ihsan, emir, nehy, iyilik ve k�t�l�k hakk�nda ne varsa hepsini Ras�lullah'a sorarak ��renmi�ti. Her hareket ve i�inde Res�l-i Ekrem'e t�bi oldu�unu g�sterirdi. Gayet kanaatk�r olup basit ve s�de ya�ard�. �bid, z�hid idi. Hakk� s�ylemekten �ekinmez ve korkmaz idi. Eb� Musa el-E�'�ri'yi ise ya�ay��ndan dolay� �ok severdi ve ona, "Sen, benim karde�imsin" derdi.

Eb� Zerr (r.a.), yarat�l��tan hak sever bir sah�b� idi. �mmet aras�nda meydana gelen fitne ve fesatlara kar��maktan son derece sak�n�rd�. Hz. Osman'a muh�lif olmas�na ra�men, etraf�n s�k��t�rmas�na muk�bil bitaraf kalm��t�r. Hz. Osman'a ve Hz. Mu�viye'ye muh�lif olarak tan�n�rd�. Fakat b�t�n bu muh�lefetlerine ra�men onlara kar�� gelmedi. Kendisine arzu etmedi�i bir�ey teklif edildi�i zaman, z�hidlere mahsus bir ed� ile ve g�ler y�zle, ho� sohbetli�ini de ileri s�rerek reddederdi. Eb� Zerr, pek az say�da fetv� vermi�tir. Zira bu hususta �ok titiz davran�rd�. Ancak hakl� bir meselede halifeye kar�� gelmekten �ekinmezdi. Hz. Eb� Zerr'in o�lu, sa�l��nda vef�t etmi�ti. Geriye yaln�z bir e�i ve bir k�z� kalm��t� (M. As�m K�ksal, �sl�m Tarihi, Mekke Devri, s.177-180).

Kaynak: S�mil Islam ansiklopedisi

Sayfa Ba��

��Dini S?zl?k

Alfebetik S?raya G?re Listele
?hlas Holding a.?. taraf?ndan bas?lan
dini s?zl?kt?r.