..:: SAHABELER ::..

EB� MUSA EL-E�'AR� (�.44/666 ?)

Sah�b�. Hz. Ali ile Mu�viye aras�ndaki sava�ta me�hur "hakem olay�"nda hakemlik yapan Eb� Musa el-E�'ari, Yemenlidir. As�l ad� Abdullah't�r. Ailesi ile birlikte Ras�lullah'� g�rmeden Yemen'deyken iman etmi�tir. Ras�lullah'�n yan�na gelmek �zere Yemen'den yola ��kan Eb� Musa, Habe�istan'a gitmi� ve orada Ca'fer b. Eb� T�lib ve di�er m�sl�manlarla bulu�mu�tur. Medine'ye ula�t�klar�nda Hayber'in fethi tamamlanm��t�. Ras�lullah Eb� Musa'ya harbe kat�lm�� gibi ganimetten pay vermi�tir (�bn�'l-Esir, �sd�'l-��be, II, 30, 235, 245).

Eb� Musa el-E�'ar�, Mekke'nin fethine ve Huneyn gazas�na kat�lm��t�r. Huneyn gazas�ndan sonra Ras�lullah, Evtas v�disinde toplanan Havazin kabilesini da��tmaya Eb� �mir'i g�nderdi. Buradaki �arp��mada yaralanan ve sonra �ehid olan Eb� �mir g�revini Eb� Musa'ya devretmi�ti. Eb� Musa bunu Ras�lullah'a bildirdi�i zaman Ras�lullah Eb� �mir i�in dua etmi�ti. Eb� Musa kendisi i�in de dua etmesini s�yledi�inde Ras�lullah, "Ya Rabbi, Abdullah b. Kays'�n kusurlar�n� affet ve onu k�yamet g�n� g�zellikle kabul buyur" diye dua etmi�ti.

Hicr� 9. y�lda Teb�k gazas� vuku buldu. Eb� Musa ve arkada�lar� bu sava�a kat�lmak i�in Ras�lullah'tan deve istediklerinde Ras�lullah onlara deve sat�n ald�.

Teb�k seferinden sonra Ras�lullah, Eb� Musa'y� Muaz b. Cebel ile birlikte Yemen'e tebli�e g�nderdi. Onlar� yollarken ��yle dedi: "Kolayla�t�r�n�z g��le�tirmeyiniz; m�jdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz. Sarho�luk veren her�ey haramd�r; i�kiden menediniz" (Buh�ri, Cihad, 164; Me�az�, 60;

M�slim, Cihad, 5). Yemen'in iki taraf�nda Muaz ile Eb� Musa �sl�m'� tebli� ettiler ve sonra bulu�tuklar� noktada aralar�nda bir m�rtedin �ld�r�lmesi konusunda �u tart��ma ge�ti: Muaz: "Ya Abdullah, Kur'an'� nas�l okuyorsun?" Eb� Musa: "Gece ve g�nd�z azar azar okuyorum. Yani Kur'�n'dan okumak istedi�imi bir hamlede okumuyorum. " Muaz da ��yle dedi: "Ben gecenin ba��nda uyuyorum, uykumu ald�ktan sonra uyan�yorum ve Allah'�n kitab�ndan okuyaca��m� okuyorum."

Yemen'de tebli� g�revini tamamlayan Eb� Musa, Ved� Hacc�'na kat�ld�ktan sonra Medine'de yerle�ti. Yemen'de ortaya ��kan Esvedu'l-Ans� adl� yalanc� peygamber y�z�nden oraya geri d�nmedi�i anla��lmaktad�r. Hz. �mer devrinde Hadramut'a gitti. Orada emirlik yapt�, ancak Irak'�n fethine ��kan �sl�m ordusuna kat�lmak i�in emirli�i b�rak�p, orduya kat�ld�. Nusaybin'in fethiyle g�revlendirildi ve buray� fethetti (Taber�, T�rih, 2506). Sonra, Hz. �mer onu Basra valili�ine t�yin etti. Valili�inin ilk d�neminde Men�z�r ve Susi illerini fethetti, �sl�m devletine kar�� isyan eden H�rm�zan'� yendi. H�rm�zan'�n kalesi Huzistan'dayd�. O m�sl�manlara buradan sald�r�yordu. Buran�n saraylar� ve muazzam kaleleri vard�. H�rm�zan isyan ettikten sonra kaleyi tahkim edip, �ranl�lar� m�sl�manlar�n aleyhinde k��k�rtm��t�. Eb� Musa ile onun ordusu Suster'de kar��la�t�lar. Muh�rebeyi m�sl�manlar kazand� ve H�rm�zan, kalesine �ekildi. H�rm�zan Hz. �mer'e teslim olmak �art�yla Medine'ye g�nderildi (Taber�, 2518). Suster'den sonra C�nd-i Sabur ilini de teslim alan Eb� Musa, Huzistan'� emin bir yer haline getirdi. �ranl�lar Huzistan'� kaybettikleri i�in intikam almak istedilerse de, Nihavend meydan sava�� diye me�hur muh�rebede m�sl�manlar�n kar��s�nda yenilgiye u�rad�lar. Fethedilen yerlerin taksimi meselesinde Basra ile K�fe aras�ndaki anla�mazl�k sonucu Hz. �mer topraklar� e�it�e payla�t�rm��, ancak K�fe valisi Ammar'� azlederek, Eb� Musa'y� K�fe'ye t�yin etmi�tir. K�felilerin ondan �ik�yeti �zerine Eb� Musa tekrar Basra valili�ine getirildi. K�felilerin Eb� Musa'y� Hz. �mer'e �u �ekilde �ikayet ettikleri zikredilmektedir: "Harp esirlerini kar��l�ks�z tahliye etmektedir. Devlet ve h�k�met i�lerini Ziyad b. Ebih'e vermi�tir. H�tie adl� ��ire binlerce dirhem da��tm��t�r. Evinde Ukayle adl� kad�n� en m�kemmel yemeklerle beslemekte, ona halk�n yedi�ini yedirmeyerek b�y�k masraf yapmaktad�r. "Bunlar� soru�turan Hz. �mer, hi�birinin do�ru olmad��n� ��renince Eb� Musa'y� g�revine i�de etti. Hicr� 23. y�lda Eb� Musa �sfahan'�n fethine yard�m etti, Basra'n�n susuzlu�unu gidermek i�in 'Eb� Musa Kanal�' diye bir kanal yapt�rarak �ehrin su problemini halletti. Hz. �mer �ehid edildikten sonra yerine ge�en Hz. Osman zaman�nda alt� y�l daha Basra valili�i yapt�. 29 hicr� y�lda halk�n �ik�yeti �zerine Hz. Osman onu azletti ve yerine Abdullah b. �mir'i atad�. Daha sonra H. 34 y�l�nda K�fe'ye tayin edildi. K�fe �ok kar��k bir �ehirdi, fitne ve fesadla doluydu. Eb� Musa burada halk� Ras�lullah'�n s�nnetine d�vet etmesine ra�men, Hz. Osman �ehid edildikten sonra fitneler b�y�y�nce m�sl�manlar iki kampa ayr�lm��lard�. Hz. Ali, o�lu Hz. Hasan'� Eb� Musa'ya yollay�p yard�m istedi. Eb� Musa Hasan'a ��yle dedi: "Ras�lullah'tan duydum: '�yle bir fitne kopacak ki, o zaman oturan ayakta durandan, ayakta duran y�r�yenden hay�rl�d�r' diyordu." Amm�r, Eb� Musa'ya "Herhalde bu hadisi yaln�z Eb� Musa biliyor" diye dil uzat�nca, Eb� Musa s�yle konu�tu: "Ey insanlar, fitne �ok fena bir�eydir. Fitne karn� a�, haris ve obur bir canavard�r. Ben size emrediyorum. K�l��lar�n�z� k�nlar�na sokunuz. Evlerinize �ekiliniz. Biliniz ki, ben sizin iyili�inizi istiyorum; siz de benim iyili�imi isteyiniz. Ben sizi aldatm�yorum; siz de beni �ldatmay�n�z. Bana itaat ediniz, dininizi de d�nyan�z� da kurtar�rs�n�z. Bu fitnenin ate�inde onu, o ate�i yakanlar yanar." Fakat kimse onu dinlemedi. Ard�ndan Cemel ve S�ff�n'de m�sl�manlar aras�nda kanl� �arp��malar ya�and� ve hakem olay� * meydana geldi.

Hakem olay�nda, h�dise ve �at��malar�n d��nda kald�� i�in Hz. Ali'nin temsilcisi olarak tayin edildi. Asl�nda Hz. Ali (r.a.), onun hakem olmas�na kar��yd�, ancak kendisine t�bi olanlar Eb� Musa'da �srar edince, o da kabul etti. Eb� Musa'n�n savundu�u g�r��, fitnede iki taraf�n da haks�zl�� ve Hz. Osman'�n mazlum olarak katledildi�i idi. Eb� Musa, Abdullah b. �mer'in devlet ba�kanl��na getirilmesini �nerdi. Ancak Mu�viye'nin hakemi Amr b. el-�s bunu kabul etmedi. Eb� Musa, hil�fetin ��ra ile, yani halk�n se�imine b�rak�lmas� ile olmas�n� istedi�i zaman iki taraf da bu teklifi kabul etti. Ali ile Mu�viye'yi g�revden azleden Eb� Musa, halk�n serbest iradesiyle halifeli�e yeni birinin se�ilece�ini san�yordu. Oysa bilindi�i gibi fitne tekrar ortaya ��km��t� (37/657). Eb� Musa'n�n hakem olay�nda sonuna kadar �mmetin ��kar� do�rultusunda hareket etti�i g�r�lmektedir. Amr b. �s, Eb� Musa'n�n karar�na uymam��, onu aldatarak fitneyi tekrar k�r�klemi�tir. Eb� Musa bu olaydan sonra Mekke'ye d�nerek inziv�ya �ekilmi�tir.

Eb� Musa bir riv�yete g�re Mekke'de, di�er bir riv�yete g�re K�fe'de vef�t etti. Hicr� 42 veya 44, senelerinde vef�t etti�i zikredilir (Tezkiret�'l-Huff�z, I, 21). Hastal�� s�ras�nda feryad eden zevcesine Ras�lullah'�n ba��r�p �a��rarak a�lamay� yasaklad��n� hat�rlatm��t�r (M�slim, 1, 18-19). Vasiyeti ��yledir: "Cenazemi s�ratle g�t�r�n�z. Pe�imden kimse gelmesin, mezar�mda v�cudumla toprak aras�na bir�ey konmas�n. Kabrimin �st�ne bir t�rbe yapmay�n�z. Kad�nlar i�inde sa��n�-ba��n� yolarak a�layanlar� uzakla�t�r�n�z. Bunu Ras�li Ekrem'den naklediyorum" (Ahmed b. Hanbel, M�sned, IV, 397).

Eb� Musa, valilik g�revinde bulunmas�na ra�men daima fakirlik i�inde ya�am��t�r (�bn�'l-Esir, 111, 143). Eb� Musa ilmin yay�lmas�na ve de�er kazanmas�na �zellikle �nem vermi�, halk� ilme te�vik i�in hutbe okumu�tur. Ras�lullah'a en yak�n olanlardan biriydi ve ondan bir�ok �eyler ��renerek ba�kalar�na aktarm��t�r. Ras�lullah zaman�nda fetv� vermek i�in ic�zet ald�� s�ylenir (Tezkiret�'l-Huff�z, I, 21). Eb� Musa g�zel sesiyle Kur'an okurken herkesi b�y�ler, Ras�lullah onu dinlerdi (�bn Sa'd, Tabakat,, IV/I, 80). Eb� Musa ayn� zamanda muhaddistir. ��y�zaltm�� civar�nda hadis riv�yet etmi�tir. Buh�ri ve M�slim elli hadisini m��terek nakleder. Eb� Musa hayat�nda her zaman Ras�lullah'� �rnek alm��t�r. G�rd��n� veya duydu�unu aynen tatbik etmek istemi�tir. Takv�ya son derece �nem veren Eb� Musa, hay� ve temizli�e bilhassa d��k�nd�. "Hay� imandan bir �ubedir" demi�tir (Ahmed b. Hanbel, M�sned, IV, 415). Hi�bir zaman servete, mala-m�lke itibar etmedi. �mmetin hay�r ve menfaatinden ba�ka bir �ey d��nmedi. Fitnelerin d��nda kalmak istedi. Cemel ve S�ff�n muh�rebelerinin d��nda k�ld�. Fitneye kar��an karde�i Eb� Rahm'e ��yle demi�tir: "Ras�lullah'tan ��yle dedi�ini duydum: '�ki m�sl�man k�l��lar� ile kar��la�acak olurlar da biri di�erini katlederse ikisi de cehennemlik olur'' (Ahmed b. Hanbel, M�sned, IV, 403). O�lu Eb� B�rde bir g�n aks�rd��nda babas�n�n kendisine "Yerham�kellah" dememesinin sebebini ��yle anlat�r: "Babam, Peygamber efendimiz'den, 'Herhangi biriniz aks�rd�� zaman e�er elhamd�lillah derse ona yerham�kellah deyin, demezse siz de yerham�kellah demeyin ' diye buyurdu�unu duydum" (Buh�ri, Edeb, 137). Kalabal�k bir cemaati vard�. Onlara Kur'�n dersi verirken ��yle derdi: "Kur'�n �yle bir �eydir ki, ona uyarsan�z sizin i�in ecir, uymazsan�z a��rl�k ve y�k olur. O halde ona uyunuz, o size uymas�n. Zira Kur'�n kendisine uyanlar� cennete g�t�r�r, uymayanlar� da y�z�st� cehenneme s�r�kler" (el-H�lye, 1, 257).

Kaynak: S�mil Islam ansiklopedisi

Sayfa Ba��

��Dini S?zl?k

Alfebetik S?raya G?re Listele
?hlas Holding a.?. taraf?ndan bas?lan
dini s?zl?kt?r.