..:: SAHABELER ::..

ES'AD B. ZUR�RE

Sah�be-i Kir�m'dan, Hz. Peygamber (s.a.s.) ile Akabe denilen yerde kar��la��p m�sl�man olan ilk Medinelilerden.

Tam ad� Eb� Um�me Es'ad b. Z�r�re b. Udes b. �beyd b. Sa'lebe b. Ganm b. M�lik b. Necc�r'd�r. Ens�r ve Hazrec'in ileri gelenlerindendir. �sl�m'�n Medine'de yay�lmas�nda en b�y�k rol� oynad�. Hicret'ten bir s�re sonra hastalanarak Bedir sava��ndan �nce �evv�l ay�nda vef�t etti (H . I /M. 623).

Medineli Araplar i�-i�e ya�ad�klar� yahudilerden dolay� vahiy peygamberlik gibi konular hakk�nda az �ok bilgi sahibiydiler. Yahudilerin yak�n bir zamanda bir peygamber gelece�i konusundaki beklentilerini de biliyorlard�. ��nk� yahudiler s�k s�k, "Bir peygamber g�nderilmek �zeredir. Onun gelece�i zaman�n g�lgesi d��t�. O peygamber gelince biz ona t�bi olaca��z. Onunla birlik olup �d ve �rem kavminin �ld�r�ld�kleri gibi biz de sizi �ld�rece�iz" diyerek Araplar� tehdit ediyorlard�. Bu nedenle Es'ad b. Z�r�re m�sl�man olmadan �nce yeni bir peygamber i�in haz�rl�kl�yd�. Ayr�ca Es'ad az say�da da olsa varl��n� s�rd�ren Haniflerdendi. �bn Sa'd'�n bildirdi�ine g�re Allah'�n bir oldu�unu s�yler, dostlar�ndan Ebu'l-Heysem M�lik b. Teyyeh�n ile tevhid inanc� hakk�nda konu�ur, tart��rlard� (�bn Sa'd, Tabak�t, l, 218; lll, 448).

Es'ad b. Z�r�re Hz. Peygamber'le ilk kez n�b�vvetin 11. y�l� Hac mevsiminde tan��t�. Yan�ndaki be� Hazre�li ile birlikte Akabe'de Hz. Peygamber'le kar��la�t�. Hz. Peygamber kim olduklar�n� ��renince kendileriyle biraz konu�mak istedi�ini s�yledi. Raz� olarak oturdular. Hz. Peygamber onlara kendisini tan�tt�; Kur'an'dan bir b�l�m (�brahim, 14/35, 52) okudu. Hemen onun beklenen peygamber oldu�unu anlad�lar. Birbirlerine, "Biliniz ki, v�ll�hi bu yahudilerin sizi kendisiyle korkuttuklar� peygamber olmal�d�r. Sak�n yahudiler ona inanmak ve t�bi olmakta sizi ge�mesinler" diyerek m�sl�manl�� kabul ettiler. Es'�d b. Z�r�re ile birlikte ilk m�sl�man olanlar R�fi b. M�lik b. Acl�n, Avf b. H�ris b. R�f�'a, Kutbe b. �mir b. Hadide, Ukbe b. �mir b. N�bi ve C�bir b. Abdull�h b. Ri'�b idi ve bunlar �sl�m'�n Medineliler i�in �neminin de bilincindeydiler. Bunu Hz. Peyg�mber'e "Biz kavmimizi hem birbirlerine kar�� hem de kavmimizden olmayan bir kavme (yahudilere) kar�� aralar�nda d��manl�k ve k�t�l�k oldu�u halde geride b�rakm�� bulunuyoruz. Umulur ki Allah onlar� da senin sayende bir araya toplar" diyerek belirttiler. Hz. Peygamber ile bir y�l sonra yeniden bulu�mak ve bu s�re i�inde �sl�m'� Medine'de yaymaya �al��ma s�z� vererek ayr�ld�lar.

Es'ad b. Z�r�re ve di�er m�sl�manlar Medine'ye d�n�nce, en yak�nlar�ndan ba�layarak �sl�m'� tebli� ettiler. K�sa bir zaman i�inde Medine'deki b�t�n evlerde Hz. Peygamber ve �sl�m konu�ulmaya ba�land�. Es'�d'�n ilk davet etti�i ki�ilerden birisi dostu Ebu'l-Heysem M�lik b. Teyyeh�n idi ve Ebu'l-Heysem, �sl�m'� hi� teredd�t etmeden kabul etti. Bir y�l s�ren davet �al��malar�nda hem Hazre�'ten hem de Evs'ten bir�ok ki�i m�sl�man oldu.

Es'ad b. Z�r�re ve onunla birlikte m�sl�man olan Hazrecliler s�zle�tikleri gibi bir y�l sonra Akabe'de Hz. Peygamber'le bulu�tular. Ancak yanlar�nda �sl�m'� kabul etmi� alt� Medineli daha bulunuyordu. Bu alt� m�sl�man Muaz b. H�ris b. R�f�'a, Ub�de b. S�mit, Yezid b. Sa'lebe, Abb�s b. Ub�de, Eb�'l-Heysem M�lik Teyyeh�n, Uveym b. Sa'ide idi. Gece ger�ekle�en bulu�mada Es'ad ve di�er m�sl�manlar Hz. Peygamber'e, "Darl�kta ve varl�kta isteklilikte ve isteksizlikte dinlemek ve boyun e�mek, emirlik i�inde ehil olanla �eki�memek, her nerede olursa olsun hi�bir k�nay�c�n�n k�namas�ndan �ekinmeksizin hakk� s�ylemek" �zere bey'at ettiler. Bu bey'at tarihe I. Akabe Bey'at�* olarak ge�ti.

Es'ad b. Z�r�re ve m�sl�manlar Medine'ye d�n�nce davet �al��malar�n� yeni bir h�z ve g��le s�rd�rd�ler. Fakat �sl�m'� anlatmakta �zellikle Kur'an'� ��retmekte b�y�k zorluklarla kar��la��yorlard�. Hz. Peygamber'e mektup yazarak bir ��retmen istediler. Hz. Peygamber Mus'ab b. �meyr'i Medine'ye ��retmen olarak g�nderdi. Mus'ab ile onu evinde misafir eden Es'ad b. Z�r�re tebli� ve d�vet �al��malar�n� birlikte y�r�tt�ler. Ev ev dola��yor �sl�m'� anlat�yorlard�. Bu �al��malar� sonunda ba�ta Sa'd b. Mu'az ve Useyd b. Hudayr gibi kabilelerinin g��l� ki�ileri olmak �zere �ok say�da Medineli m�sl�man oldu.

Medine'de �sl�m'�n yay�lmas� konusunda en �ok �aba harcayan ve fedak�rl�kta bulunan ki�i ��phesiz Es'ad b. Z�r�re idi. Bu �aba ve fedak�rl�klar� nedeniyle tabii olarak temay�z etmi� �nder durumuna gelmi�ti. Yaln�z �sl�m'� tebli� etmekle yetinmiyor, zaman zaman m�sl�manlar� da biraraya getirerek bilgilendirmeye, �mmet bilincine ula�malar�n� sa�lamaya �al��yordu. Bu nedenle m�sl�manlar� namaz i�in biraraya getiriyor, yemekler vererek birbirleriyle g�r��meleri, tan��malar� imk�n�n� haz�rl�yordu. Bir riv�yete g�re m�sl�manlar toplanarak yahudi ve hristiyanlar gibi haftada belli bir g�n biraraya gelmeyi kararla�t�rd�lar. O zaman Arube denilen g�nde Es'ad b. Z�r�re'nin �evresinde topland�lar. Es'ad, m�sl�manlara iki rek�t namaz k�ld�rd�, vaaz etti. Beraberlikleri ak�ama kadar s�rd�. Es'ad onlara ��le ve ak�am yeme�i verdi. Bu olaydan sonra Arube'ye toplant� g�n� anlam�nda Cuma denildi (Muhammed Ali es-S�b�n�, Ahk�m Tefsiri, II, 463).

Bir y�l sonraki Hac mevsiminde Es'ad b. Z�r�re ve Medineli m�sl�manlar Hz. Peygamber'le Akabe'de yeniden bulu�tular. Bu kez say�lar� yetmi�in �zerinde (ikisinin kad�n oldu�unda ittifak vard�r, erkeklerin yar�s� hakk�nda riv�yetler yetmi�, yetmi�bir, yetmi�iki ve yetmi�� rakamlar�n� verir) idi. Yine geceleyin ve gizli yap�lan g�r��mede Hz. Peygamber'in ve Mekkeli m�sl�manlar�n Medine'ye hicretleri konusu g�r��lerek karara ba�land�. Hz. Peygamber Medineli m�sl�manlardan; kendisini, ash�b�n� bar�nd�rmalar�, yard�mc� olmalar�, kendi nefislerini savunduklar� ve koruduklar� her �eye kar�� Hz. peygamber ve ash�b�n� savunup korumalar� �zerine bey'at * ald�. Bey'attan �nce Hz. Peygamber'in amcas� Abb�s bir konu�ma yaparak Ens�r'� uyard�. Bu konu�may� Es'ad b. Z�rare cevapland�rd� ve bu bey'at�n anlam�n� bir kere daha dile getirdi. Hz. Peygamber ensardan, oniki nakib (temsilci) se�melerini istedi. ��lerinde Es'ad b. Z�r�re'nin de bulundu�u oniki temsilci se�ildi. Bunlar�n her birisi kendi kabilelerini temsil edeceklerdi. Hz. Peygamber Es'ad b. Z�r�re'yi nakiblerin de temsilcisi atad�. B�ylece Es'ad b�t�n Medineli m�sl�manlar�n temsilcisi oldu. Bey'ata ge�ildi�inde yine ilk bey'at eden Es'ad idi. Bey'at�n�, "Ben Allah'a bey'at ediyorum. Resulullah aleyhissel�ma da bey'at ediyorum. Ahdimi yerine getirerek tamamlamak, sana yard�m konusundaki s�z�m� i�imle ger�ekle�tirmek �zere" diyerek yapt�. Sonra kad�nlar hari� b�t�n m�sl�manlar teker teker Hz. Peygamber'in elini tutarak bey'at ettiler. II. Akabe bey'at� olarak an�lan bu bey'at �sl�m tarihinin en �nemli olaylar�ndan birisi olan Hicret'in kap�s�n� ve �slam'�n zafer yolunu a�t�.

Hz. Peygamber'in Medine'ye hicretinden sonra Es'ad b. Z�r�re uzun ya�amad�. Ama bu s�re i�inde de �slam'a olan y�ksek ba�l�l��n ve fedak�rl��n �rneklerini verdi. Mescid-i Neb�'nin yap�lmas� i�in se�ilen arsa Es'ad b. Z�r�re'nin g�zetimindeki Sehl ve S�heyl adl� iki yetim gencin mal� idi. Bunlar arsay� Hz. Peygamber'e hediye etmek istedilerse de Hz. Peygamber bedeli olan on miskal (48 gram) alt�n� �demeden kabul etmedi. Es'ad b. Z�r�re ayr�ca gen�lere ge�imlerini temin etmeleri i�in bir tarla ba��lad�. Hicretten dokuz ay sonra Mescid-i Neb�'nin in�as� s�ras�nda vef�t etti. Es'ad b. Z�r�re ilk olma �zelli�ini vef�t�nda da korudu ve Bak� kabristan�na defnedilen ilk Ensar*, bir riv�yete g�re de ilk m�sl�man oldu (�bn�'l-Esir, �sd�'l-��be,I, 86-87).

Medine'de ilk cuma namaz�n� Es'ad b. Z�r�re k�ld�rm��t�r (Ali el-M�tteki, Kenz�'l-Umm�l, V, 136-137). Medine'de onun evi �sl�m tebli�cilerinin bir merkezi durumunda idi. O zamanlar m�sl�manlar k�rk ki�i idi. Medine'de in�a edilen Mescidi Nebevi, iki yetimin arsas� �zerinde kurulmu�, onlar arsalar�n� Hz. Peygamber'e ba��lamak istemelerine ra�men, Hz. Peygamber arsay� sat�n alm�� ve Es'ad b. Z�r�re de onlara Bey�do�ullar� taraf�nda bir arazi temin etmi�tir. Es'ad b. Z�r�re'nin menenjitten �ld�� nakledilmi�, �ld�� zaman yahudiler Hz. Peygamber hakk�nda, "Bir kudreti olsayd� arkada��n� kurtar�rd�" diye fitne ��karmaya �al��m��lard�r. Hz. Peygamber de onlara kendisinin bir tabib olmad��n�, g�revinin ris'alet oldu�unu s�ylemi�tir (Ahmed b. Hanbel, M�sned, IV, 138; �bn�'l-Esir, �sd�l-��be, II, 7). Es'ad b. Z�r�re �ld�kten sonra Hz. Peygamber'e gelen Necc�ro�ullar�, nakiblerinin �ld��n� ve yerine birisini atamas�n� istemi�ler ve Hz. Peygamber de ''Sizin nakibiniz benim" demi�tir (�bn�'l-Esir, a.e.g., I, 72).

Es'ad b. Z�r�re arkas�nda Keb�e, Habibe ve Faria adlar�nda �� k�z �ocu�u b�rakm��t�r.

Kaynak: S�mil Islam ansiklopedisi

Sayfa Ba��

��Dini S?zl?k

Alfebetik S?raya G?re Listele
?hlas Holding a.?. taraf?ndan bas?lan
dini s?zl?kt?r.